Ja mam podobna sprawe ale z okresu miedzywojennego
Z racji ze to ciekawe dane to przytocze je tutaj.Pradziadek moj wlaczyl w 1918 roku i byl ranny.Dostawal pozniej z tego co wiem z relacji ustnej dodatek wojskowy do emerytury.Po wojnie zostalo mu to juz niestety zabrane.Proboje dociec za co to otrzymywal i dociec tym samym czegos wiecej na temat jego sluzby w wojsku i walkach podczac wyzwalania kraju.
W okresie międzywojennym świadczenia przysługujące kombatantom wypłacały - jak się wydaje - Wydziały Emerytur i Rent Izb Skarbowych. Te ostatnie działały zapewne w miastach wojewódzkich, stąd ich dokumenty przejęły prawdopodobnie odpowiednie terenowe archiwa państwowe. Pomocna w poszukiwaniach może być także Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych (
http://www.aan.gov.pl).
Przed wojną obowiązywało szereg ustaw, na podstawie których kombatanci otrzymywali świadczenia ze Skarbu Państwa. Trzysta złotych, taką rentę Pan wspomina, to była tzw. pensja orderowa przysługujaca Kawalerom Orderu Wojennego Virtuti Militari. Było to 300 zł rocznie, a nie miesięcznie. Gdyby pradziadek miał Krzyż VM, to informacji o jego nadaniu należy szukać w Centralnym Archiweum Wojskowym (
http://www.caw.wp.mil.pl)
Po II wojnie światowej zlikwidowano tak zwane pensje orderowe, ale w to miejsce podwyższono o ustalony procnt emerytury odznaczonych. Ważną rolę odegrał tutaj dekret z 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników
i ich rodzin (Dz. U. z 1954 r. Nr 30 poz. 116 z późn. zm.).
(Z tego co mi wiadomo pradziadek niemial VM a CAW milczy na temat innych odznaczen )
Zarys historii przedwojennego prawa kombatanckiego:
W pełni nowoczesne ustawodawstwo kombatanckie zaczęło kształtować się w Europie dopiero po I wojnie światowej. Pozostawało to w bezpośrednim związku z niespotykanym wcześniej na taką skalę zjawiskiem demobilizacji setek tysięcy żołnierzy państw uczestniczących w zmaganiach wojennych. Także w Polsce, niedługo po odzyskaniu niepodległości, uchwalonych zostało kilka ustaw nadających uprawnienia materialne
i honorowe weteranom powstań narodowych i inwalidom wojennym.
Ustawą z 2 sierpnia 1919 r. o stałej pensji dla weteranów powstania 1831 i 1863 r. sejm ustalił prawo weteranów powstań do dożywotnich świadczeń ze Skarbu Państwa. Już
18 grudnia tego samego roku prawo to rozszerzono na uczestników niepodległościowego zrywu w 1848 r. Początkowo renty kombatanckie przyznano powstańcom nie posiadającym własnych środków utrzymania lub mającym niskie dochody własne, jednak po kolejnej nowelizacji wspomnianej ustawy ograniczenia te zostały uchylone. Ostatecznie uprawnienia tej grupy kombatantów uporządkowała nowa ustawa z 23 marca 1922 r. w przedmiocie zaopatrzenia weteranów powstań narodowych z 1831 r., 1848 r. i 1863 r. oraz wdów po nich .
Następną grupę beneficjentów prawa kombatanckiego ustanowiło rozporządzenie Prezydenta RP z 6 marca 1928 r. o zaopatrzeniu byłych skazańców politycznych . Mocą rozporządzenia
prawo do rent otrzymały ofiary najcięższych represji – pobyt w więzieniach i aresztach przez co najmniej 1 rok lub na zesłaniu przez co najmniej 2 lata – nie posiadające własnych dochodów.
Wreszcie na koniec analogiczne świadczenia przyznano dekretem Prezydenta RP
z 13 stycznia 1936 r. o zaopatrzeniu szczególnie zasłużonych w walkach o niepodległość Państwa Polskiego, a potem ustawą z 2 lipca 1937 r. o zapewnieniu pracy i o zaopatrzeniu uczestników walk o niepodległość państwa Polskiego, pozbawionym środków do życia kombatantom, którzy zostali odznaczeni Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem Niepodległości lub Medalem Niepodległości . Wszystkim uczestnikom walk o niepodległość zapewniono jednocześnie preferencje przy zatrudnianiu w instytucjach i przedsiębiorstwach państwowych i prywatnych. Część uprawnień po skazańcach i uczestnikach walk dziedziczyli członkowie najbliższej rodziny zmarłego – wdowy, dzieci i rodzice.
Obok aktów prawnych adresowanych m.in. do najstarszych wiekowo reprezentantów środowisk kombatanckich rozwijało się ustawodawstwo inwalidzkie. Dnia 18 marca 1921 r. sejm uchwalił ustawę o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i ich rodzin . Z dobrodziejstw tej ustawy mogli korzystać zarówno kontuzjowani żołnierze polskich formacji wojskowych, jak
i pochodzący z armii zaborczych. Zastąpiła ją ustawa z 17 marca 1932 r. o zaopatrzeniu inwalidów , utrzymująca wcześniejszy katalog beneficjentów, przy równoczesnym nakazaniu weryfikacji przyznanych już rent inwalidzkich. Liczne skargi na niekorzystne dla inwalidów decyzje organów rentowych spowodowały konieczność powołania w 1935 r. specjalnego Inwalidzkiego Sądu Administracyjnego do ich rozpatrywania. Wspomniany Sąd działał przy Naczelnym Trybunale Administracyjnym. Tę bodajże pierwszą w Polsce masową weryfikację uprawnień kombatanckich (inwalidzkich) przerwał wybuch II wojny światowej .
Symboliczne znaczenie miało uchwalenie ustawy z 1 sierpnia 1919 r. Orderu Wojskowego „Virtuti Militari”, a następnie z 25 marca 1933 r. o Orderze Wojennym Virtuti Militari . Przyznawały one posiadaczom tego historycznego i najwyższego odznaczenia wojennego, jako weteranom szczególnie zasłużonym dla państwa, szereg - nie tylko honorowych - przywilejów kombatanckich. Z innych aktów prawnych ustanawiających honorowe przywileje kombatanckie należy wymienić także ustawę z 18 grudnia 1919 r. o przyznaniu stopni i praw oficerskich weteranom roku 1831, 1848 i 1863 . Na jej podstawie nadano powstańczym żołnierzom i podoficerom stopnie podporuczników i awansowano powstańczych oficerów.
Ustawodawstwo socjalne II Rzeczypospolitej tylko w nielicznych przypadkach przewidywało możliwość przyznania świadczeń specjalnych kombatantom nie będącym inwalidami wojennymi. W związku z powyższym w 1938 r. renty inwalidów wojennych otrzymywało
94 262 b. żołnierzy (ok. 2/3 to żołnierze armii zaborczych) i 109 973 osoby pozostałe po inwalidach (wdowy, sieroty, rodzice), natomiast z innych rent specjalnych korzystało dodatkowo 234 kombatantów (weteranów i uczestników walk), 1530 osób represjonowanych (skazańców) i 1832 osoby pozostałe po kombatantach i ofiarach represji .
Przedwojenne ustawy stwarzały możliwość pozbawienia uprawnień przysługujących kombatantom (w tym inwalidom wojennym) i ofiarom represji w przypadku skazania za czyn karygodny prawomocnym wyrokiem, połączonym z utratą praw do zaopatrzenia z funduszów publicznych lub utratą praw obywatelskich. Ponadto, w razie udowodnienia
b. skazańcowi współpracy z władzami śledczymi państw zaborczych, tracił on prawo do świadczeń rentowych. W przypadku wdów po uprawnionych taki sam skutek prawny przynosiło powtórne małżeństwo.
W II Rzeczypospolitej nie powołano jednej centralnej instytucji zajmującej się sprawami kombatanckimi. Wykonanie wyżej wymienionych ustaw było powierzone Ministerstwu Spraw Wojskowych, Ministerstwu Skarbu i Ministerstwu Opieki Społecznej. Wnioski
o przyznanie pensji i rent przysługujących weteranom, uczestnikom walk o niepodległość
i skazańcom weryfikowały specjalne komisje złożone z przedstawicieli rządu oraz stowarzyszeń kombatanckich i ofiar represji.
Pozdrawiam Janusz
Dziękuję wszystkim za podzielenie się swoimi doświadczeniami z instytucją ZUS-u ! ! !
