Jednak ujmując rzecz historycznie, kalendarz to nie tylko datownik. Kalendarze – zwane z dawna również dziennikami, almanachami – wydawane były od XVII wieku i wbrew pozorą niosą w swej treści bardzo ciekawe informacje, ściśle związane z czasem, w którym były wydawane. Za przykład do zachęcenia do sięgnięcia do tego typu pozycji wydawniczych niech posłuży Kalendarzyk Polityczny, Chronologiczny y Historyczny z początków XIX wieku.
Cóż takiego w sobie zawiera? Otóż, oprócz kalendarza w ścisłym, dzisiejszym tego słowa znaczeniu, czyli tabelarycznego wykazu dni w roku, poszerzonego o imiona patronów poszczególnych dni, zawiera on takie informacje, jak:
- Genealogia domów panujących – rodziny panujące w Europie (i nie tylko),
- Gale Dworu Królewskiego, czyli kiedy królowa obchodzi imieniny,
- Zbiór krótki Nayważniejszych przypadków – czyli treściwe kalendarium wydarzeń roku poprzedniego. Szczególnie interesująca część, obfitująca w opis najważniejszych wydarzeń ze świata jak, np. daty wypowiedzenia wojen, zawierania traktatów, daty bitew. W czasach wojen napoleońskich kalendarium skupia się głównie na wydarzeniach związanych z ekspansją francuską, ale już w okresie powstania Księstwa Warszawskiego kalendarium podaje szereg ciekawych faktów z kraju, jak, np. ciekawy, choć krótki, opis wydarzeń związanych z podpisaniem traktatu pokojowego w Tylży:
Dnia 21 [czerwca]. stanęło w Tylży zawieszenie broni, potwierdzone tamże nazajutrz przez Cesarza Napoleona a dnia 23, przez Imperatora Alexandra. Takoweż zawieszenie broni między Francyą i Prusami podpisane zostało w Tylży dnia 25 , potwierdzone tamże dnia 26. przez Cesarza Napoleona a przez Króla Pruskiego dnia tegoż w Piektupohnen. —Dnia 25 N. Cesarz Napoleon i N. Imperator Alexander widzieli się pierwszy raz w sporządzonym w tym celu na tratwie pawilonie wśród Niemna. Nazaiutrz przybył tamże N. Imperator i Król Jegomość Pruski, dla widzenia się N. Cesarzem Napoleonem. — Miasto Tylża ogłoszone zostało neutralnym i wspomnieni Monarchowie mieszkali tam aż do zawarcia pokoiu.
Dnia 6. Lipca Królowa Pruska przy była do Tylży.
Dnia 8. [lipca] zawarty został w Tylży traktat pokoiu, miedzy Francyą i Rossyą, a nazaiutrz między Francyą i Prussami. Głównieyszemi ich wypadkami było : Ustanowienie Królestwa Westfalskiego i Xiestwa Warszawskiego. - Dnia u 9. trzey Monarchowie pożegnali się w Tylży, gdzie przez dni 20. bawili razem. N. Cesarz Napoleon wyiechał dnia tegoż na Królewiec do Drezna, N. imperator wyiechał na Rygę do Peterzburga, a Królestwo Jchimość Pruscy do Memla. - Opisanie poczt konnych – rozkład jazdy oraz trasy kursowania poczt konnych (oraz wozowych i kariolkowych). Mapkę owych połączeń konnych można zobaczyć tutaj.
- Tabela drogowa – czyli wykaz traktów z miejscowościami i odległościami.
Ponadto, w niektórych kalendarzach pojawiają się ważniejsze dokumenty wydawane w owym czasie, jak np.
- Ogłoszenie Konstytucji przez Króla Saskiego z 1807 r. (Kalendarz 1809)
- Tekst Konstytucji Księstwa Warszawskiego z 22.07.1807 r. (Kalendarz 1809)
- Ustawy sejmowe o podatkach
PRAWO, przez które przepisy Kodexu Napoleona, o Aktach Stanu Cywilnego , do położenia Kraiu zastosowanemi zostaią
Artykuły Kodexu Napoleona 41. 43. 44. 45 . 49. 53. 70. 71. 72. przystosuią się następuiącym sposobem:
Arty: 41. Na kaidey stronnicy kart w reiestrach , od pierwszey do ostatniey , położone będą liczby i cyfry sczególne, zrobione przez Sędziego Pokoiu powiatowe go, lub iego Zastępcę.
Art: 43. Urzędnik stanu cywilnego zakończy i podpisze rejestra corocznie, i w przeciągu miesiąca, jeden ich exemplarz złoży w Archiwum Gminnym , a drugi w Archiwum Sądu Pokoiu swego Powiatu.
Art: 44. Umocowania i inne papiery, które powinny bydź przyłączone do Aktu Stanu Cywilnego, po położeniu na nich cyfry przez składaiące ich osoby, i przez Urzędnika Stanu Cywilnego, złożone będą w Archivum Sądu Pokoiu , z tym exemplarzem rejestrów, który oddanym bydź powinien do składu tegoż archivum.
Art; 45. Wolno iest każdemu wymagać wyciągów z reiestrów Stanu cywilnego , od osób skład tych rejestrów utrzymuiących. Wydane wyciągi zgodne zrejestrami, i zaświadczone prawnie przez Sędziego Pokoiu, lub iego zastępcę, mieć będą wiarę dopóty , dopóki o ich zfałszowaniu zaskarżenie nie zaydzie.
Art: 49. W każdym przypadku, gdy wzmiankę aktu ściągaiącego się do stanu cywilnego uczynić wypada , na brzegu innego aktu iuż wpisanego, uczyni to Urzędnik Stanu cywilnego, na przełożenie stron interesowanych, w rejestrach ciągnących się iescze, albo złożonych w archiwach gminnych; a Pisarz Sądu Pokoiu, za doniesieniem Urzędnika Stanu cywilnego, wre- jeftraeh w archiwum złożonych ; na ten koniec Urzędnik Stanu cywilnego, uwiadomi we trzech dniach Prokuratora Królewlkiego, przy Trybunale cywilnym pierwszey Instancyi Departamentu swego, o uczynionionym przez siebie wezwaniu Pisarza Sadu pokoiu. Pisarz zaś Sadu pokoiu uwiadomi we trzech dniach Prokuratora Królewskiego o uskutecznieniu wezwania Urzędnika Stanu cywilnego.
Art: 53. Sędzia pokoiu lub iego Zastępca, obowiązany iest do sprawdzania stanu rejestrów, przy składaniu ich w archiwum Sądu pokoiu: opisze krótki protokuł takiego sprawdzenia; doniesie uchybienia albo wykroczenia Urzędników Stanu cywilnego Prokurato rowi Królewskiemu, przy Trybunale właściwego Departamentu, który nastawać będzie o kary prawem przepisane.
Art; 70. Urzędnik Stanu cywilnego, każe sobie złożyć akt u rodzin każdego z przyszłych małżonków. Jeżeli z nich które iest w niemożności dostania takowego aktu , może ten zastąpić, składając urzędowy akt znania, wydany przez Burmistrza, lub Woyta mieysca , w którym się rodził, albo w którym zamieszkał.
Art: 71. Taki akt znania zawierać w sobie będzie zeznania dwóch świadków iakieykolwiek płci, krewnych łub niekrewnych, którzy zaświadczą o imionach, nazwisku, sposobie życia, zamieszkaniu przyszłego małżonka, równie iak oyca iego i matki , ieżeli są znani; o mieyscu, i ile możności , o czasie urodzenia iego; o przyczynach przeszkadzaiących do złożenia na to aktu; świadkowie podpiszą akt znania i Bur mistrz lub Woyt. A gdyby który świadek pisać nie mógł , lub nie umiał, wzmianka o tym uczyniona będzie. Gdyby zaś przez świadectwa, punkta wysczególnione w ninieyszym artykule wyiaśnionemi bydź nie mogły, na tenczas osoba potrzebuiąca aktu znania, stawić się ma przed Sędzią pokoiu, który po uczynionym podwóynym, we dwa tygodnie powtórzonym śledztwie , mocen ieft względem osób zagranicznych dozwolić, ażeby od dostawienia świadków uwolniły się przysięgą.
Art: 72. W pierwszym przypadku artykułu powyższego , akt znania podany będzie Sadowi Pokoiu, w którego powiecie małźeństwo ma bydź obchodzone; Sąd pokoiu wysłuchawszy Pisarza aktowego, który w tym razie sprawować ma obowiazki Prokuratora Królewskiego, wyda, albo odmówi potwierdzenie swoie, w miarę znalezionych dostatecznych zeznań świadków; w drugim przypadku , to iest, co do zagranicznych, równie po wysłuchaniu zastępcy Prokuratora, uznawszy niedostateczność przyczyn przeszkadzających złożeniu świadectwa, odmówi, lub gdy przyczyny te za dostateczne osądzi, do przysięgi dopuści i akt znania wyda.
Zachęcając do poszukiwania i lektury tego typu źródeł historycznych podaję kilka przykładowych linków do "Kalendarzyka"
- w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej - http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication?id=314315
- w Lubelskiej BC - http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/publication?id=17534
- w BC Uniwersytetu Łódzkiego - http://bcul.lib.uni.lodz.pl/dlibra/docmetadata?id=3574
- w Świętkorzyskiej BC - http://sbc.wbp.kielce.pl/dlibra/docmetadata?id=32300
