To co powyżej napisano o wielości skrótów zaczyna być zrozumiałe, gdy tylko ruszymy głebiej w niektóre zapisy.Regesty stanowiły materiał warsztatowy Włodzimierza Dworzaczka i w związku z tym nie opierały się na jednolitych, spójnych i konsekwentnie przestrzeganych sposobach notacji. Znaczenie większości stosowanych przez autora skrótów zależy od kontekstu, w jakim zostały użyte. Podanie ich pełnego wykazu nie miałoby sensu z trzech względów:
ten sam skrót może mieć różne znaczenia,
różne skróty mogą mieć to samo znaczenie,
olbrzymia liczba skrótów uniemożliwiłaby rozsądne wykorzystanie takiego wykazu.
Podajemy zatem przykłady kategorii skrótów i ogólnych zasad ich stosowania przez Włodzimierza Dworzaczka.
Najczęściej występują skróty imion i nazwisk. Dla imion jest to zwykle początek imienia, który nie powinien sprawiać kłopotu ("And.", "Ant.", "Mac.", "Wojc.", "Marc."). Nazwisko po raz pierwszy pisane jest zawsze w pełnym brzmieniu, a w kolejnych wystąpieniach skracane do pierwszej litery lub liter ("Kowalski" -> "K.", "Szołdrski" -> "Sz."). w przypadku kilku osób, skrót od nazwiska to powtórzona pierwsza litera ("Kowalscy" -> "KK.")
s. syn
ss. synowie
c. córka
cc. córki
ż. żona
bcia bracia
rodz. rodzony
stryj. stryjeczny
ciot. cioteczny
m. s. między sobą (np. bracia i/lub siostry)
o. lub ol. olim ("niegdyś" czyli nieżyjący)
Przy pomocy powyższych skrótów określana jest najczęściej tożsamość osób, np.:
Jan Kowalski, s. o. Adam K. z ol. Anny Szołdrskiej zrodzony
a więc skróty te występują przed nazwiskami rodziców. Również przed nazwiskami pojawiają się skróty dotyczące statusu społecznego, takie jak:
N. nobilis (szlachetny)
G. generosus (urodzony)
M. magnificus (wielmożny)
D. dominus (pan)
fam. lub sław. famatus (sławetny)
lab. lub prac. laboriosus (pracowity)
Inne skróty opisujące osoby:
bp. + bezpotomnie zmarły
+ zmarły
+-ego zmarłego
+-ym zmarłym
i analogicznie dla * (urodzony/a) i x (ślub).
w im. sw. i w imieniu swoim i
Niektóre skróty urzędów/funkcji sprawowanych przez osoby i ich pochodne:
sta starosta
ścic starościc
klan kasztelan
klanic kasztelanic
plent plenipotent
(powyższe skróty są odmienialne, np. "klana", "klanem", "klanowi", i nie ma po nich kropki)
op. opiekun, opieka
Po nazwach urzędów występują zawsze określenia obszaru, dla którego urząd był sprawowany, albo:
JKMci Jego Królewskiej Mości
JCMci Jego Cesarskiej Mości (raczej rzadko)
zs. ziemski
gr. grodzki
GWP generalny wielkopolski (pisane dużymi literami)
Przy nazwach miejscowości występują takie skróty jak:
d. dobra
dziedz. dziedziczne
pos. posesor
cz-ci części
f. folwark
ff. folwarki
wś. wieś
m. miasto
mko miasteczko
mł. młyn
os. osada
pus. pustkowie
oraz zwykle określenie powiatu, w którym te dobra się znajdują:
p. powiat
pow. powiat
pyzdr. pyzdrski
kość. kościański
gn. gnieźnieński
poz. poznański
kc. kcyński
nakiel. nakielski
b.-k. brzesko-kujawski (też bez kreski)
Strony w sprawie oznaczane są zwykle cyframi rzymskimi:
z I. z jednej strony
z II. z drugiej strony
pw. przeciw
Wreszcie regest podaje rodzaj i sumę transakcji z użyciem takich skrótów jak:
s. v. sub vadium (sumy)
kwit. kwituje (kogoś z sumy/długu)
zap. zapisuje
sprzed. sprzedaje
t. pos. i w. tytułem posagu i wiana
t. w. i pos. tytułem wiana i posagu
pos. <suma> i t. w. posag <suma> i tytułem wiana
Dla dat przyjęto zasadę ujednolicania zapisu zgodnie z najczęściej stosowanym w regestach:
rrrr.dd/mm rok.dzień/miesiąc (np. 1654.23/12 lub 1654.23/XII)
Ponizej przedstawiam taki zapis, z którym zaczynam walczyć. Może ktoś ma jakiś pomysł na użyte w tym wypadku symbole? Chodzi o "d" i "p". Jak odczytać ten zapis z ksiąg?
Pyzdry - grodzkie i ziemskie:
Stanisł. Wydzierzewski kustosz pozn. i kanonik płocki z Kaczanowa d. 14 - zł. 7 (p. 20) Ewa Głoskowska z Kleszczewa d. 16 - 8 zł. (p. 20)
